اعتیاد یعنی نداشتن کنترل در انجام، مصرف و یا استفاده از چیزی، این شرایط تا جایی ادامه پیدا میکند که برای فرد آسیبزاست.
به طور کلی، وقتی از اعتیاد صحبت میشود، آنچه به ذهن ما می رسد اعتیاد به مواد مخدر، سیگار، الکل و یا قمار است، اما جالب است بدانیم ممکن است هر چیزی ما را معتاد کند به طور مثال به فعالیت های زیر توجه کنید؛
- شغل : بعضی از افراد نسبت به شغلشان چنان وسواس پیدا میکنند که به نوعی خودشان را در آن غرق میکنند. روابط، خانواده و زندگی اجتماعی آنها به شدت تحت تاثیر این موضوع قرار میگیرد.
- فضای مجازی: استفاده روزافزون از رایانه و تلفن های هوشمند، اعتیاد به این وسایل را افزایش داده است. افراد ممکن است در شبانه روز ساعت ها وقت خود را در اینترنت و یا برای بازی های رایانه ای صرف کنند.
- سکس و پورنوگرافی: زمانی که فرد به صورت افراطی و غیر قابل کنترل به اعمال جنسی و یا دیدن صحنه های پورن عادت میکند. به گونه ای که این موضوع زندگی معمول و روابط فردی وی را مختل میکند.
- خرید: خرید کردن زمانی اعتیاد محسوب میشود که فرد چیزهایی را میخرد که نیازی به آنها ندارد ولی احساس خوبی از خرید آنها بدست میآورد، این افراد در پایان خرید احساس گناه، شرم و ناامیدی میکنند.
اعتیاد به مواد، الکل و یا قمار
در راهنمای تشخیصی اختلالهای روان، اعتیاد با نام جدید اختلال سوءمصرف مواد طبقه بندی شده است. مواد در واقع داروهایی هستند که قابلیت اعتیاد آوری دارند. آنها به عنوان داروی پزشکی و غیرپزشکی تجویز میشوند؛
الکل، کافئین، ماری جوانا، توهمزاها( مانند LSD)، قرص های خوابآور مانند بنزودیازپینها و باربیتوریتها، استنشاقیها مانند گاز و بنزین، اپیوییدها مانند کدئین، تریاک و هروئین، محرکها مانند هروئین و متامفتامین، تنباکو و نیکوتین همه جز مواد اعتیاد آور هستند.
اگرچه این مواد با هم متفاوتند، اما همه آنها مرکز پاداش مغز را شدیداً فعال میکنند و احساس لذت فراوانی را ایجاد میکند. وابستگی به این مواد میتواند ملایم، متوسط و یا شدید باشد. اعتیاد فرم شدید سوءمصرف این مواد است.
در سوءمصرف مواد، الکل و سیگار، این مواد بر روی احساسهای جسمانی و روانی فرد تاثیر میگذارند. بدلیل اینکه این احساسها لذت بخش هستند، وسوسه شدیدی برای مصرف دوباره در فرد ایجاد میکنند.
در قماربازی نیز احساس بالا بودن روانی( نشئه) مشابه ای بعد از برنده شدن همراه با میل شدید به انجام دوباره آن برای رسیدن به همان احساس وجود دارد. این امر منجر عادتی میشود که به سختی میتوان آن را متوقف کرد.
معتاد بودن به چیزی یعنی فرد در صورت مصرف نکردن آن مواد یا انجام ندادن آن فعالیت خاصی، نشانههای ترک یا خماری را تجربه میکند. این نشانهها به قدری ناخوشایند هستند که فرد انجام و مصرف آنچه به آن معتاد است را ادامه میدهد و در نتیجه آن چرخه اعتیاد ادامه مییابد.
نشانههای اعتیاد چیست؟
فرد معتاد قادر نیست مصرف مواد را متوقف کند یا فعالیت که به آن معتادست را کنار بگذارد. افزایش تحمل از نشانه دیگر اعتیاد است، فرد برای رسیدن به همان احساس لذت باید دوز بیشتر از مواد را مصرف کند و یا فعالیت بیشتری انجام دهد. تمرکز زیاد بر روی مواد یا فعالیت اعتیادی نشانه دیگر اعتیاد است. این افراد به طور مرضی اشتغال فکری نسبت به مورد اعتیاد خود دارند. به طوری که کل زندگی آنها حول محور تأمین، مصرف و خماری میگذرد. فقدان کنترل، نشانه ای دیگر در این افراد است، آنها نسبت مصرف مواد یا انجام فعالیت اعتیادی کنترلی ندارند و در واقع این مواد هستند که بر فرد کنترل دارند. مشکلات فردی و سلامتی در اعتیاد بسیار رایج هستند و در نهایت در صورت عدم مصرف و یا انجام ندادن فعالیت اعتیادی، نشانه ترک یا خماری به سراغ فرد می آید که شامل لرزش، عرق کردن، استفراغ، تحریک پذیری و یا اضطراب است.
علت اعتیاد چیست؟
اعتیاد میتواند دلایل زیادی داشته باشد گاهی نیز چندین دلیل میتواند زمینه بروز اعتیاد را فراهم کند. از جمله این دلایل میتوان به موارد زیر اشاره کرد؛
– ژنتیک : مطالعه ها نشان می دهد که 40 تا 60 درصد از آسیب پذیری نسبت به اعتیاد موروثی است. اگر در بستگان درجه اول فرد اعتیاد وجود داشته باشد، به احتمال بیشتر فرد ممکن است به آن دچار شود.
– مشکلات سلامت روان: بین افسردگی، تروما و دوقطبی و اعتیاد ارتباط قوی وجود دارد. تقریباً نیمی از افرادی که دچار مشکل سلامت روان هستند، سوء مصرف مواد را نیز تجربه میکنند و برعکس.
– عوامل محیطی: قرار گرفتن در محیط هایی که فرصت مصرف و یا مواجه با مواد را فراهم میکند میتواند زمینه ساز مهمی در ابتلا به اعتیاد باشند، به طور مثال بودن در اطراف افرادی که دچار اعتیاد هستند.
اعتیاد چه اثری در زندگی فرد دارد؟
اعتیاد به طور جدی زندگی شغلی و روابط فرد را مختل میکند. همچنین سوء مصرف مواد و الکل اثرات روانشناختی و پزشکی شدیدی را بهمراه دارند.
رفتارهای سوءمصرف میتواند مشکلات فرد را پیچیده تر کنند. همچنین استرس، فشار هیجانی یا شغلی، بیکاری و فقر میتوانند اعتیاد را فعال سازند.
آیا اعتیاد یک بیماری است؟
بله اعتیاد یک بیماری است. انجمن پزشکی اعتیاد آمریکا، اعتیاد را به عنوان یک بیماری مزمن مغزی معرفی کرده است. چرا که اعتیاد زیست شیمی مغز تغییر میدهد.
درمان اعتیاد چگونه است؟
از آنجایی که اعتیاد تمام ابعاد جسمی، روانشناختی و هیجانی فرد را تحت تاثیر قرار میدهد، درمان در اعتیاد باید با درنظر گرفتن تمام این اثرات صورت بگیرد. درمان اعتیاد اغلب به صورت ترکیبی از درمان های زیر میباشد؛
- بستری در بیمارستان: در برخی مواقع نشانههای ترک به قدری شدید و خطرناک هستند که فرد باید تحت مراقبت پزشک، فرایند ترک را سپری کند تا وضعیت جسمی و روانی فرد کنترل شود.
- دارو درمانی: داروهایی وجود دارند که میتوانند به کاهش نشانههای وسوسه، خماری و ترک کمک کنند.
- مراکز بازپروری: در این مراکز حمایت، آموزش و مشاوره برای ترک اعتیاد به فرد ارائه میگردد. مراکز بازپروری به فرد معتاد کمک میکنند تا مواد یا فعالیت اعتیادی خود را کنار بگذارد و زندگی سالم تری داشته باشد.
- روان درمانی: بسیاری از انواع روان درمانی میتوانند به فرد معتاد کمک میکنند تا رویکرد و تغییر تازهای در رفتارش ایجاد کند مانند درمان شناختی- رفتاری یا گروه درمانی.