“فرزندم دائماً با بازی رایانهای سرگرمه. همیشه در اتاق میماند و تمایل نداره کسی رو ببینه. دوستی نداره و از رفتن به مدرسه خوشش نمییاد. همیشه درباره بازیهای رایانهای حرف میزنه. همه فکر نمیکنن اون عجیب و غریبه. همش ترجیح میده تنها باشه. نگرانشم میدانم با اکثر بچههای دیگه فرق داره. همیشه برای پوشیدن جوراب و کفش چالش داریم و به محض رسیدن به جایی آنها را درمیاره”
آنچه خواندید توصیفی از یک کودک مبتلا به سندرم آسپرگر از زبان مادرش است. آسپرگر یکی از اختلالهای طیف اوتیسم است.
اوتیسم در واقع عارضه اصلی گروهی از مشکلاتی است که به عنوان اختلالهای طیف اوتیسم (ASD) شناخته میشوند. اختلالهای طیف اوتیسم اختلالهای عصبی _ رشدی هستند. این اختلالها براثر نابهنجاریهایی که در فرآیند رشد مغز اتفاق میافتد، ایجاد میشوند.
اختلال های طیف اوتیسم تقریباً از هر 100 کودک یک نفر را تحت تاثیر قرار میدهد. مشکلات کودکان مبتلا به ASD عبارتند از؛
- مشکلات ارتباطی
- مشکل در تعاملات اجتماعی با دیگران
- مشکلات مربوط به رفتارها، علائق و فعالیتها
جالب است بدانید دامنه تواناییهای عقلانی این کودکان از مشکلات شدید در یادگیری تا موفقیتهای بالا در تحصیلات دانشگاهی متغیر است.
همچنین حدود 10 درصد افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است مهارتها و تواناییهای ویژهای داشته باشند. وجود رشد نابهنجار در سه سال اول زندگی کودک برای تشخیص اختلال اوتیسم لازم است.
سندرم آسپرگر اختلالی در طیف اوتیسم است. افراد دچار سندرم آسپرگر عملکرد خوبی دارند. این افراد دارای هوش متوسط هستند و در صحبت کردن تاخیری رشدی ندارند. اکثر این افراد علاقهمندی های غیرعادی و وسواس گونهای به برخی چیزها نظیر قطار، جدول ساعات کار، اتوبوسها و دایناسورها دارند.
علت ایجاد اختلال های طیف اوتیسم چیست؟
علت دقیق اختلالهای طیف اوتیسم (ASD) هنوز ناشناخته است، با این وجود تحقیقات نشان دادند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی ممکن است سبب تغییراتی در رشد مغز و ایجاد ASD شوند. همچنین احتمال ابتلا به ASD در خواهر و برادران کودکان مبتلا به ASD بیشتر است.
ویژگی های افراد مبتلا به ASD چیست؟
ویژگیهای افراد مبتلا به ASD بسته به سن و سطح رشدی فرد و همچنین شدت نشانههای او متفاوتند. والدین معمولاً اولین افرادی هستند که مشکلات رشدی را در کودک خود مشاهده میکنند، این مشکلات حتی میتوانند از همان ابتدای نوزادی دیده شوند. به طور کلی مشکلات مربوط به ASD به سه دسته اصلی تقسیم میشوند؛
1. مشکلات ارتباطی
کودکان و افراد مبتلا به ASD در ارتباط کلامی (صحبت کردن) و هم در ارتباط غیرکلامی (نظیر ارتباط چشمی و ژستها بدنی) دچار مشکل هستند، برخی از این کودکان ممکن است اصلاً قادر به صحبت کردن نباشند یا گفتار خیلی محدودی داشته باشند. برخی دیگر از گفتار و مهارت های زبانی خوبی برخوردارند اما همچنان در گفتگوی اجتماعی یا ادامه یک مکالمه مشکل دارند. این افراد میتوانند زمان طولانی در خصوص موضوعات مورد علاقه خود صحبت کنند اما فهمیدن آنچه میگویند بسیار سخت است.
2. مشکل در تعاملات اجتماعی با دیگران
افراد مبتلا به ASD در فهم ” دنیای اجتماعی” مشکل دارند، به طور مثال آنها اغلب در شناسایی و درک احساسات خود و دیگران ناتوان هستند و این موضوع به نوبه خود میتواند ایجاد روابط دوستانه را با دشواری مواجه کند. این افراد ممکن است به دلیل مشکلاتی که در فهم انتظارات و نقشهای اجتماعی دارند ترجیح میدهند تنها بمانند. همچنین این افراد نسبت به دیگران بیتفاوت هستند.
3. مشکلات مربوط به رفتارها، علائق و فعالیتها
کودکان و افراد مبتلا به ASD اغلب فعالیتهای آشنا و عادی را ترجیح میدهند (به طور مثال همیشه از یک مسیر معینی به مدرسه میروند، یا ترتیب خاصی برای لباس پوشیدن دارند)، همچنین این افراد نسبت به تغییر مقاومت بسیاری نشان میدهند، به طوری که با هر تغییر کوچکی ممکن است به شدت پریشان شوند.
علائق افراد مبتلا به اوتیسم، غیرعادی و خاص است نظیر علاقه به ابزارهای الکترونیکی، لیستی از تاریخهای معین و یا پشت سر هم ردیف کردن اسباببازیهایشان. همچنین ممکن است افراد مبتلا به ASD به برخی تجربههای محیطی واکنش غیرمعمولی نشان دهند مانند برخی مزهها، بوها، صداها و لباسهای بافتنی به طور مثال به صدای سشوار یا تماس قسمتی از لباس با پوستشان بسیار حساسند. برخی از کودکان مبتلا به ASD حرکات تکراری غیرعادی از خود نشان میدهند مانند آویزان شدن، تکان دادن دست ها و انگشتان یا حرکات بدنی پیچیده.
کودکان مبتلا به ASD میتوانند مشکلات یادگیری کلی یا اختصاصی داشته باشند که ممکن است دامنه آن از خفیف تا شدید متفاوت باشد، این کودکان مانند همه کودکان در زمینه توانایی ها و یادگیری نقاط قوت و ضعف خاص خود را دارند.
چگونه کمک بگیریم؟
در صورتی که نشانه های مشابهای را در کودک خود میبینید و یا مسئولین مدرسه یا مهد کودک شما را در جریان یکسری نگرانیها درباره کودکتان قرار دادهاند، اولین قدم مشورت با یک روانشناس یا یک روانپزشک متخصص است.
برای تشخیص درست لازم است که تحول رشدی کودک شما به طور دقیق مورد بررسی قرار گیرد، همچنین ارزیابی روانشناختی نظیر مهارتهای ارتباطی، اجتماعی و تواناییهای عقلانی در کنار ارزیابی پزشکی کودک لازم است. برای تشخیص ASD يك آزمايش خاص (مانند آزمایش خون يا اسکن مغزی) وجود ندارد، با این وجود برای تشخیص افتراقی ASD از سایر اختلالات ممکن است چند آزمایش مختلف انجام شود (مانند آزمون های شنوایی و آزمایش خون).
درمان اختلال های طیف اوتیسم به چه صورت است؟
درمان در اختلال های طیف اوتیسم به چند طریق انجام میشود. درمان بیشتر شامل شناخت و کنترل بهتر مشکلات و بهبود عملکرد شناختی و ارتباطی کودک است. این درمانها عبارتند از؛
- آموزش روانی
- آموزش والدین (برای مدیریت مشکلات رفتاری کودک)
- رفتاردرمانی (به منظور ایجاد مهارت های اجتماعی و هیجانی)
- گفتاردرمانی
- کاردرمانی
- دارودرمانی
کودکان و افراد جوان مبتلا به ASD اغلب به حمایتهای آموزشی ویژه ای نیاز دارند. این افراد پیوسته مشکلات مشابهی را در طول زندگی تجربه می کنند، هر چند به طور کلی با گذشت زمان از شدت اختلال آنها کاسته میشود ولی اگر این اختلال هر چه زودتر تشخیص داده و درمان شود، تفاوت معناداری در کیفیت زندگی این افراد ایجاد میگردد.