هیچ کس دوست ندارد عصبانی شود، اما همه ما این احساس را گهگاه تجربه میکنیم. متاسفانه بسیاری از بزرگسالان نیز نمیتوانند به صورت سالم و سازنده خشم خود را نشان دهند، عجیب نیست که احساس خشم در کودکان اغلب به صورت برونریزیهای انفجاری دیده میشود. بیشتر والدین نمیدانند که در برابر این خشم و اوقات تلخی چه واکنشی نشان بدهند و یا کدام رفتار خشم کودک طبیعی و نرمال است.
چه زمانی خشم و پرخاشگری در کودک ناسالم و به دور از هنجار است؟
غیرطبیعی نیست یک کودک کمتر از چهار سال در حدود 9 بار در هفته اوقات تلخی و خشم را تجربه کند. این حالت اغلب با رفتارهایی نظیر گریه کردن، لگد زدن و یا هل دادن همراه است که 5 تا 10 دقیقه به طول میانجامد. بیشتر کودکان این رفتار را با شروع مهد کودک کنار می گذارند. اما در صورتی که این خشم با بزرگتر شدن کودک ادامه یافت، بهتر است با یک روانشناس مشورت شود.
چه علت هایی باعث خشم و پرخاشگری در کودک میشود؟
عوامل چندگانه ای میتوانند در ایجاد خشم و پرخاش در کودک نقش داشته باشند. اولین دلیل مهم ناکامی است، ناکامی زمانی اتفاق می افتد که کودک به هر دلیلی نمیتواند آنچه را می خواهد بدست آورد. برای کودکان اغلب اختلالهای سلامت روان با مشکلات خشم نیز همراه هستند مانند اختلال بیش فعالی/ نقص توجه، اوتیسم، اختلال وسواس فکری- عملی یا سندرم توره.
عوامل ژنتیکی در ایجاد خشم و پرخاش دخیل هستند. همچنین عوامل محیطی نظیر تجربه تروما، ناکارآمدی خانواده، سبک های فرزندپروی خاص ( مانند روش های تنبیهی خشن و بی ثبات) در ایجاد خشم در کودک موثرند.
خشم در کودکان چگونه تشخیص داده میشود؟
ارزیابی روانشناختی و روانپزشکی در کودکان عموماً با پرسش از والدین صورت میگیرد. گزارشی که والدین درباره چگونگی خشم کودک، شدت آن، عوامل ایجاد کننده و غیره ارائه میدهند بستر تشخیص درست را فراهم میکند. بر اساس راهنمای تشخیصی آماری اختلالهای روان، اختلالهای مرتبط با خشم و پرخاشگری عبارتند از؛
- اختلال نافرمانی مقابله ای (ODD)؛ الگویی از خشم و تحریک پذیری خلق، رفتار مقابلهای و کینه توزی که 6 ماه یا بیشتر ادامه یابد.
- اختلال سلوک (CD)؛ الگوی پایداری از رفتار که حقوق دیگران را زیرپا می گذارد نظیر قلدری، دزدی که منتاسب با سن کودک نیست نظیر فرار از مدرسه و یا خانه.
- اختلال نامنظمی خلق اخلالگرانه(DMDD)؛ این اختلال با خشمهای انفجاری مکرر و خلق تحریک پذیر یا افسرده در بیشتر اوقات مشخص میشود.
درمان خشم و پرخاشگری در کودکان چگونه انجام میگردد؟
مداخله های رفتاری اولین پیشنهادات درمانی در این کودکان هستند. تمرکز درمانگر بر روی تغییر همان پویاییهای بین فردی است که منجر به خشم های انفجاری کودک می گردد. تعدادی از این درمان ها عبارتند از؛
- درمان شناختی- رفتاری؛ در این رویکرد درمانی به کودک کمک میکنند تا از راهبردهای جدید و موثری برای تنظیم هیجانات، افکار و رفتارهای مرتبط با خشم خود استفاده کند.
- تنظیم هیجانی؛ در این درمان کودک می آموزد تا فعال کننده های خشم خود را شناسایی کند و از راهبردهای پیشگیری استفاده کند.
- آموزش راههای جایگزین برای ابراز ناکامی؛ این روش به کودک و والد اجازه میدهد تا پیامدهای هر انتخاب را بسنجند و تعارضها را به حداقل برسانند.
- ایجاد راهبردهای ارتباطی جدید؛ در این روش از طریق بازی نقش، به کودک کمک می کنند تا از موقعیت های برانگیزاننده خشم جلوگیری کند و یا آنها را حل و فصل نماید.
همچنین در برخی موارد شدید، ممکن است دارو تجویز شود تا کودک بتواند جلسات درمانی را با ثبات بهتری سپری و درمان موثرتری را تجربه کند. اگر کودکتان به طور مداوم خشم و پرخاشگری دارد، میتوانید برای مشورت و شروع درمان با کلینیک مکث تماس بگیرید. تیم روانشناسی کودک مکث شما را تا پایان حل مشکل فرزندتان همراهی خواهد کرد.