علم سنجش و ارزیابی پدیدههای روانی را روانسنجی میگویند. در این علم پدیدههای کیفی مانند رفتار انسان، هیجانات، شخصیت، استعداد و هوش به حالت کمّی و عددی تبدیل میشوند. با کمّیکردن این پدیدهها طبقهبندی و ارزیابی دقیقتری انجام صورت میگیرد.
روانسنجی ابزار بسیار مهمی در دست روانشناسان و متخصصان سلامت روان است تا آنها از این طریق بتوانند به طور علمی و دقیق مسائل روانی مراجع خود را بررسی و ارزیابی و در نهایت مداخله مناسب را اعمال کنند.
کاربردهای روانسنجی چیست؟
روانسنجی در چهار حیطه مورد استفاده قرار میگیرد؛
- پیش بینی؛ روان سنجی می تواند میزان موفقیت و پیشرفت افراد را در زمینه های تحصیلی یا شغلی پیش بینی کنند.
- گزینش؛ یکی دیگر از کاربردهای روان سنجی، گزینش مناسب افراد است. در سازمان ها و ادارات میتوان از روانسنجی برای گزینش و انتخاب مناسب افراد استفاده کرد.
- طبقه بندی؛ طبقه بندی یا گروه بندی افراد بر اساس معیارهای معین، کاربرد دیگری از روان سنجی است. در این روش افراد در طبقه یا گروههای خاصی قرار میگیرند.
- ارزشیابی؛ در این روش از روان سنجی برای ارزشیابی عملکرد، میزان پیشرفت و یا ارزشیابی روش های درمانی استفاده میشود.
روانسنج کیست و آزمون های روانی کدامند؟
روانسنج، فرد متخصصی است که علاوه بر دانش عمومی روانشناسی، دوره تحصیلات تکمیلی در زمینه روانسنجی را گذرانده است و با تحلیل آماری و علوم رفتاری نیز آشنایی دارد. یک روانسنج آزمون های روانسنجی را می شناسد و به نحوه اجرای، نمره گذاری و تفسیر درست آنها احاطه دارد.
آزمون های روانی به بررسی، ارزیابی و تشخیص پدیدههای روان میپردازند، میتوان آزمون های روانی را به لحاظ محتوا به پنج دسته تقسیم کرد؛
- آزمون های توانایی: تست های استعدادیابی، سنجش هوش و پیشرفت تحصیلی
- آزمون های شخصیت: آزمون های شخصیت عینی و فرافکن
- آزمون های نگرش و علایق
- آزمون های تشخیص بالینی: چک لیستهای تشخیصی اختلالها
- آزمون های تجربی/ آزمایشگاهی: ابزارهای روان- تنسنجی
از آزمونهای روانسنجی میتوان در مدارس و فضاهای آموزشی، سازمان ها و ادارات و در کلینیکها و مراکز مشاوره بهره برد، به طور مثال در مدارس از تستهای استعدادیابی و یا هوش با هدف ارزیابی و شناخت بهتر توانایی دانش آموزان و هدایت تحصیلی آنها استفاده می کنند. در ادارات از تست های شخصیت و یا کنترل استرس برای گزینش و استخدام منابع انسانی استفاده میکنند. همچنین در کلینیکها برای بررسی میزان و شدت علایم روانی و اتخاذ درمان موثر از چک لیست های تشخیصی بهره میبرند