ADHD یا همان اختلال بیش فعالی/ نقص توجه یکی از مشکلات شایع در اختلالهای رشدی – عصبی کودکان است. کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی/نقص توجه، در تمرکز کردن و کنترل رفتارهای تکانشی دچار مشکل هستند (رفتار تکانشی یعنی رفتار کردن بدون فکر به پیامد آن)، آنها بیش از حد جنب و جوش می کنند، یکجا بند نمیشوند و به اصطلاح از در و دیوار بالا میروند.
نشانه های ADHD چیست؟
هر کودکی گهگاهی ممکن است در تمرکز و کنترل رفتار مشکل پیدا کند، این موضوع کاملاً طبیعی است. اما در کودکان دارای ADHD نشانهها همواره قابل مشاهده اند یعنی آنها را همیشه میتوان دید و گهگاه بروز نمی کنند. وقتی نشانهها ادامه دار و شدید میشوند، مشکلات متعددی در مدرسه، خانه و یا در رابطه با دوستان برای کودک ایجاد میشود.
دو نشانه اصلی ADHD، بیش فعالی/تکانشگری و نقص توجه است، اما یک کودک مبتلا به اختلال بیش فعالی/ نقص توجه نشانه های دیگری نیز دارد نظیر؛
- خیالبافی زیاد
- فراموش کردن و یا گم کردن مکرر
- از در و دیوار بالا رفتن یا بیقراری
- زیاد حرف زدن
- اشتباه کردن به علت بی دقتی
- ناتوانی در مقاومت در برابر وسوسه
- ناتوانی در منتظر نوبت ماندن
- مشکل در کنار آمدن با دیگران
این کودکان نمیتوانند به جزییات توجه کنند، محرک های بیرونی حواسشان را به آسانی پرت میکنند. روی صندلی دائماً تکان میخورند، قادر به انجام بازیها یا فعالیتهای بی سر و صدا نیستند. وسط حرف دیگران می پرند و قادر نیستند منتظر نوبتشان بمانند.
برای تشخیص ADHD نشانه ها باید به مدت 6 ماه ادامه داشته و به قدری شدید باشند که برای تحول رشدی و عملکرد اجتماعی و تحصیلی کودک مشکلاتی را فراهم کنند. تشخیص این اختلال در کودکان از 4 سالگی به بالا انجام میشود و به کودکان زیر 4 سال نمیتوان تشخیص ADHD اطلاق کرد.
چند نوع اختلال بیش فعالی/ نقص توجه (ADHD) وجود دارد؟
بسته به اینکه کدام نشانه اصلی غالب است، سه نوع اختلال ADHD تعریف شده است؛
- ADHD نوع عمدتاً نقص توجه
- ADHD نوع عمدتاً بیش فعالی-تکانشگری
- ADHD نوع مرکب (اختلال بیش فعالی/ نقص توجه)
علت ایجاد اختلال بیش فعالی/نقص توجه چیست؟
یافتن عوامل ایجاد کننده این اختلال به مدیریت بهتر و پیشگیری از ابتلا در نسل های بعدی کمک فراوانی میکند. مطالعه های اخیر نشان داده که عوامل ژنتیکی نقش مهمی در ایجاد این اختلال دارند. علاوه بر ژنها ، دانشمندان عوامل پرخطر و علل دیگری را نیز دخیل می دانند که شامل موارد زیر هستند؛
- ضربه مغزی
- قرار گرفتن در معرض عوامل محیطی پرخطر (به ویژه در دوران بارداری و یا در سنین پایین)
- استفاده از الکل و تنباکو در طی بارداری
- زایمان زودرس
- وزن کم در بدو تولد
جالب است بدانید علل پرطرفداری که ممکن است راجع به آنها شنیده یا در مجلات غیر علمی خوانده باشید نظیر خوردن بیش از حد شکر، تماشا کردن زیاد تلویزیون، فقر و آشفتگی های خانوادگی هیچ کدام مبنای علمی در ایجاد ADHD ندارند. البته این عوامل میتوانند در تداوم و تشدید نشانههای این اختلال موثر باشند.
آیا ADHD در بزرگسالان نیز دیده میشود؟
اختلال بیش فعالی/ نقص توجه میتواند تا بزرگسالی ادامه پیدا کند، بدون اینکه هرگز تشخیص داده شود. ADHD میتواند مشکلات متعددی را در شغل، خانه و روابط یک فرد بزرگسال ایجاد کند. بزرگسالان دچار این اختلال غالباً یکجا بند نمیشود. زیاد نمیتوانند در یک محیط باقی بمانند. برای اینکه از شدت بیقراریشان کم کنند مدام حرف می زنند و یا راه می روند. حواسشان به راحتی پرت میشود و گاهاً افکار مختلفی به ذهنشان هجوم می برد. افراد مبتلا به ADHD اگر درمان نشوند ممکن است مشکلات طولانی مدت تری را تجربه کنند؛ مانند اعتماد به نفس پایین، افسردگی و اضطراب، مشکلات خوردن، اختلال خواب، سوء مصرف مواد، تصادفات رانندگی متعدد، ناکامی های تحصیلی و بی ثباتی های شغلی.
درمان اختلال بیش فعالی/ نقص توجه چگونه است؟
هدف درمان ADHD بهبود نشانهها و در نهایت بهبود عملکرد فرد در خانه، مدرسه و شغلش است. برای سنین پیش از دبستان (4-5 سال)، آموزش والدین برای مدیریت نشانه های کودک اولین خط درمانی قبل از تجویز داروست. در بیشتر موارد، بهترین درمان ADHD برای کودکان بزرگتر، نوجوانان و بزرگسالان ترکیبی از رفتار درمانی و دارو درمانی است.
برای کودکان کوچکتر از 13 سال، رفتار درمانی شامل آموزش مدیریت رفتار به والدین است. برای نوجوانان، نوع دیگری از رفتار درمانی بهمراه آموزش مهارت های اجتماعی یا آموزش عملکرد اجرایی توصیه میشود. هدف رفتار درمانی یادگیری یا افزایش رفتارهای مثبت و کاهش رفتارهای مشکل آفرین است. هدف از آموزش عملکرد اجرایی بهبود مهارت های سازمان دادن و خود مشاهده گری است.
دارو به این افراد کمک می کند تا نشانه های خود را مدیریت کنند. سازمان غذا و دارو امریکا انواع مختلفی از داروها را برای درمان این اختلال در کودکان بالای 6 سال معرفی کرده است.