طبیعی است که کودکان گهگاهی نگرانی و اضطراب را تجربه کنند. شروع مهدکودک، مدرسه و یا مهاجرت میتواند برای هر کودکی استرس زا باشد. زمانی که این اضطراب رفتار و عملکرد روزمره کودک را تاثیر قرار میدهد و روابط اجتماعی او را مختل میکند، دیگر موضوعی طبیعی محسوب نمیشود. بنابراین باید قبل از تشدید نشانه ها و وخیم شدن شرایط، برای ارزیابی و درمان به یک روانشناس کودک مراجعه شود.
نشانه های اختلال اضطرابی در کودکان کدامند؟
وقتی اضطراب در کودک شدید و مخرب باشد، بروز نشانه های زیر محتمل است؛
- مشکل در تمرکز
- مشکل در خواب و یا دیدن کابوس
- نخوردن غذا به قدر کافی
- عصبانیت و تحریک پذیری سریع
- احساس تنش و بیقراری
- تکرر ادرار
- گریه مداوم
- افکار نگران کننده و منفی
- چسبیدن و آویزان شدن به والد
- شکایات جسمانی مانند دل درد یا احساس تهوع
نوع اضطراب در هر سنی ممکن است متفاوت باشد. اضطراب جدایی در کودکان خردسال بیشتر دیده میشود درحالی که در کودکان بزرگتر و نوجوانان نگرانی و اضطراب بیشتر درباره عملکرد، روابط و یا سلامت است.
چند نوع اختلال اضطرابی در کودکان و نوجوانان وجود دارد؟
اختلال های اضطرابی در دوران کودکی و نوجوانی به طور کلی عبارتند از؛
- فوبیا یا ترس مرضی؛
کودکان عموماً از چیزهایی مانند هیولا، سگ و یا آب میترسند. این ترس ها کاملاً نرمال و بخشی از فرآیند رشد آنها است. اما همین ترس ها قابلیت تبدیل شدن به فوبیا یا ترس مرضی را دارا هستند. اگر ترس کودک به گونه ای ناخوشایند و مداوم باشد که زندگی روزمره او را مختل کند به آن فوبیا میگویند.
- اضطراب جدایی؛
منظور از اضطراب جدایی نگرانی کودک درباره نبودن در کنار والد یا مراقبت شان است. این ترس در خردسالان معمول است. به طور طبیعی از 6 ماهگی شکل می گیرد و جدایی از مادر را برای کودک سخت و دشوار می سازد. اضطراب جدایی در کودکان میتواند بزرگتر نشانه اختلال باشد. تجربه ترس شدید و مداوم به صورتی است که ممکن است کودک دائماً از رفتن به مدرسه یا تنها ماندن امتناع کند.
- اختلال اضطراب فراگیر؛
زمانی که کودک به طور مداوم نگران موقعیتها و موضوعات مختلفی است. دامنه این موضوعات متنوع و وسیع است و به چند موضوع معین ختم نمیشود. کودک این اضطراب شدید را به طور مداوم و در بیشتر روزها تجربه میکند.
- اضطراب اجتماعی؛
در این اختلال کودک تمایلی برای بیرون رفتن، شرکت در مهمانی ها، رابطه با دوستان و فعالیت های گروهی نشان نمیدهد. خجالتی بودن در برخی کودکان و نوجوانان کاملاً طبیعی است, اما وقتی مشکل محسوب میشود که فعالیتهای معمول و هر روزه کودک نظیر صحبت کردن پشت تلفن یا حضور در جمع برای کودک ترس شدید و ناتوان کنندهای ایجاد میکنند. این کودکان از حرف زدن درباره موضوعی یا انجام دادن کاری واهمه دارند چرا که فکر می کنند دیگران آنها را مسخره خواهند کرد. اضطراب اجتماعی ممکن است بیشتر در نوجوانان دیده شود.
- اضطراب مرتبط با مدرسه
بعضی کودکان از رفتن به مدرسه، انجام تکالیف درسی، بودن در جمع دوستان، و یا مورد قلدری واقع شدن نگرانند. معمولاً آنها درباره این نگرانی ها با کسی صحبت نمیکنند در عوض شکایات جسمانی مانند دل درد و حالت تهوع را گزارش می دهند. از این نشانه ها میتوان به گریه کردن یا خستگی صبحگاهی نیز اشاره کرد.
علت بروز اختلال اضطرابی در کودکان چیست؟
برخی کودکان از بدو تولد مضطرب و عصبی هستند و توانایی کمتری در مقابله با استرس از خود نشان می دهند. ژن هایی که به ارث می بریم میتواند در ایجاد اضطراب نقش داشته باشند. عوامل محیطی نیز میتواند زمینه ساز و یا ایجاد کننده اضطراب باشند عواملی نظیر مرگ یکی از نزدیکان کودک، مورد سوءاستفاده یا غفلت واقع شدن، تصادف و صدمه های جدی، جا به جایی های مکرر خانه یا مدرسه، طلاق یا جدایی والدین و غیره.
چه زمانی اضطراب کودک نشانه اختلال اضطرابی است و نیازمند درمان است؟
به یاد داشته باشید وقتی اضطراب کودک شما بهتر نمیشود، حتی در حال وخیم تر شدن است و به نظر می رسد رشد کودک را مختل کرده و مسائل مرتبط با مدرسه و روابط او را تحت تاثیر قرار داده است، حتماً با یک روانشناس کودک مشورت کنید. درمان اختلالهای اضطرابی در کودکان شامل رواندرمان شناختی- رفتاری، بازی درمانی و دارو درمانی است. بسته به نوع مشکل و شدت نشانه ها از یک و یا گاه از چند روش درمانی استفاده میشود.